Heráclito de Éfeso
Heráclito de Éfeso foi un filósofo grego que viviu cara comezos do século V a. C. (544 - 484 a. C.), coñecido coma «O Escuro». Era natural de Éfeso, unha cidade da Xonia, na costa occidental de Asia Menor. Como os demais filósofos anteriores a Platón, non quedan máis que fragmentos das súas obras, e en gran parte coñécense as súas aportacións grazas a testemuñas posteriores.
Fragmentos
editarDe acordo coa orde establecida no Die Fragmente der Vorsokratiker (Diels-Kranz), os fragmentos serían:
1-10
editar- τοῦ δὲ λόγου τοῦδ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι γίνονται ἄνθρωποι καὶ πρόσθεν ἢ ἀκοῦσαι καὶ ἀκούσαντες τὸ πρῶτον· γινομένων γὰρ πάντων κατὰ τὸν λόγον τόνδε ἀπείροισιν ἐοίκασι πειρώμενοι καὶ ἐπέων καὶ ἔργων τοιούτων ὁκοίων ἐγὼ διηγεῦμαι κατὰ φύσιν διαιρέων ἕκαστον καὶ φράζων ὅκως ἔχει· τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους λανθάνει ὁκόσα ἐγερθέντες ποιοῦσιν ὅκωσπερ ὁκόσα εὕδοντες ἐπιλανθάνονται.
«Non obstante de que esta razón é sempre verdadeira, porén os homes son incapaces de comprendela cando a oen por primeira vez, e aínda despois de tela oído en algunha forma. Porque, a pesar de que todas as cousas están sometidas ao devir de acordo a esta razón, parece como se os homes non tiveran daquilo ningunha experiencia, cando seleccionan palabras e feitos tal como o expoño, dividindo a cada unha das cousas de acordo á súa clase e manifestando como é verdadeira. Pero outros homes ignoran o que fan cando están despertos, así como esquecen o que fan no sono.»
- τοῦ λόγου δ' ἐόντος ξυνοῦ ζώουσιν οἱ πολλοὶ ὡς ἰδίαν ἔχοντες φρόνησιν.
«Debemos seguir o común; porén, a pesar de que a razón é o común, os máis viven como se foran posuídores de sabedoría propia.»
- [περὶ μεγέθους ἡλίου] εὖρος ποδὸς ἀνθρωπείου.
«(O sol ten) a anchura do pé humano.»
- «Se a felicidade consistira nos placeres do corpo, chamariamos felices aos bois cando atopan alfarrobeiras para comer.»
- καθαίρονται δ' ἄλλως αἵματι μιαινόμενοι, ὁκοῖον εἴ τις εἰς πηλὸν ἐμβὰς πηλῷ ἀπονίζοιτο· μαίνεσθαι δ' ἂν δοκέοι εἴ τις μιν ἀνθρώπων ἐπιθράσαιτο οὕτω ποιέοντα. καὶ τοῖς ἀγάλμασι δὲ τουτέοισιν εὔχονται, ὁκοῖον εἴ τις τοῖς δόμοισι λεσχηνεύοιτο, οὔ τι γινώσκων θεοὺς οὐδ' ἥρωας οἵτινές εἰσι.
«En van se purifican se se ensucian con sangue, como se un que tivera andado entre o barro quixera lavar os seus pés con barro. Calquera que o vira facendo isto, consideraríao necio. E eles oran a imaxes de deuses, como se alguén puidera conversar con cousas fabricadas, pois non coñecen aos deuses e heroes tal como son.»
- ὁ ἥλιος ... καθάπερ ὁ Ἡράκλειτός φησι, νέος ἐφ' ἡμέρῃ ἐστίν.
«O sol ... como Heráclito di, é novo cada día.»
- εἰ πάντα τὰ ὄντα καπνὸς γένοιτο, ῥῖνες ἂν διαγνοῖεν.
«Se todas as cousas se volveran fume, as narices distinguiríanas.»
- τὸ ἀντίξουν συμφέρον καὶ ἐκ τῶν διαφερόντων καλλίστην ἁρμονίαν καὶ πάντα κατ' ἔριν γίνεσθαι.
«O contrario ponse de acordo; e do diverso xorde a máis fermosa harmonía, e todas as cousas orixínanse na discordia.»
- ἑτέρα γὰρ ἵππου ἡδονὴ καὶ κυνὸς καὶ ἀνθρώπου, ὄνους σύρματ' ἂν ἑλέσθαι μᾶλλον ἢ χρυσόν· ἥδιον γὰρ χρυσοῦ τροπὴ ὄνοις.
«Para un cabalo, un can e unha persoa teñen diferentes gustos; os asnos preferirían a palla ao ouro, xa que os asnos atopan máis doce a comida que o ouro.»
- συλλάψιες· ὅλα καὶ οὐχ ὅλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνᾷδον διᾷδον καὶ ἐκ πάντων ἓν καὶ ἐξ ἑνὸς πάντα.
«Son unións: o enteiro e o non enteiro, o concorde e o discorde, o consonante e o disonante. O un está feito polo todo, e o todo está feito polo un.»
11-20
editar- πᾶν γὰρ ἑρπετὸν πληγῇ νέμεται.
«Toda besta é dirixida ao pasto cunha ráfaga.»
- ποταμοῖσι τοῖσιν αὐτοῖσιν ἐμβαίνουσιν ἕτερα καὶ ἕτερα ὕδατα ἐπιρρεῖ.
«Diferentes augas flúen para os que se bañan nos mesmos ríos.»
- ὕες βορβόρῳ ἥδονται μᾶλλον ἢ καθαρῷ ὕδατι.
«Os porcos disfrutan máis na lama que na auga pura.»
- τὰ γὰρ νομιζόμενα κατ' ἀνθρώπους μυστήρια ἀνιερωστὶ μυενται.
«Os misterios practicados entre os homes son misterios impíos.»
- εἰ μὴ γὰρ Διονύσῳ πομπὴν ἐποιοῦντο καὶ ὕμνεον ᾆσμα αἰδοίοισιν, ἀναιδέστατα εἴργαστ' ἄν· ὡυτὸς δὲ Ἀίδης καὶ Διόνυσος, ὅτεῳ μαίνονται καὶ ληναΐζουσιν.
«Porque se non fixeran unha procesión en honor de Dionisio e non cantaran o himno fálico, actuarían moi vergonzosamente. Pero o Hades é o mesmo que Dionisio, en cuxo honor tolean e deliran.»
- τὸ μὴ δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάθοι;
«Como pode un agocharse de aquilo que nunca desaparece?»
- οὐ γὰρ φρονέουσι τοιαῦτα πολλοί, ὁκοίσοι ἐγκυρεῦσιν, οὐδὲ μαθόντες γινώσκουσιν, ἑωυτοῖσι δὲ δοκέουσι.
«Moitos non o comprenden, aínda que se atopen con el, nin o entenden, cando o aprenden; pero imaxinan comprendelo.»
- ἐὰν μὴ ἔλπηται ἀνέλπιστον οὐκ ἐξευρήσει, ἀνεξερεύνητον ἐὸν καὶ ἄπορον.
«Se non se espera, non se encontrará o inesperado; posto que o inesperado é difícil e arduo.»
- ἀκοῦσαι οὐκ ἐπιστάμενοι οὐδ' εἰπεῖν.
«Non saben nin como atender nin como falar.»
20-30
editar- γενόμενοι ζώειν ἐθέλουσι μόρους τ' ἔχειν, μᾶλλον δὲ ἀναπαύεσθαι, καὶ παῖδας καταλείπουσι μόρους γενέσθαι.
«Unha vez nacidos, desexan vivir e dar co seu destino —ou mellor descansar— e deixan tras de si fillos para que enxendren outros destinos.»
- θάνατός ἐστιν ὁκόσα ἐγερθέντες ὁρέομεν, ὁκόσα δὲ εὕδοντες ὕπνος.
«Todas as cousas que vemos despertos están mortas, mais o que vemos durmidos é sono.»
- χρυσὸν γὰρ οἱ διζήμενοι γῆν πολλὴν ὀρύσσουσι καὶ εὑρίσκουσιν ὀλίγον.
«Os buscadores de ouro cavan moi fondo na terra e atopan moi pouco.»
